Yeah, binnenkort weer een trip! Eind december ga ik naar Scandinavië, om Kerst in Zweden te vieren. Het is voor mij niet de eerste keer dat ik tijdens de Kerst in Zweden ben. En daarom wil ik graag met je delen hoe Kerst in Zweden er uit ziet.
Wat bijzonder is, is dat de gehele maand december in teken van Jul (Kerst in het Zweeds) staat. En Kerst wordt in het hele land uitgebreid gevierd. Met de korte dagen en er overal het algemeen sneeuw ligt is dit het perfect moment om met de hele familie dicht bij elkaar te zijn. Kerst in Zweden is dan ook echt een familiefeest.
Net als bij ons in Nederland komt Zweden in de loop van december steeds meer in kerstfeer. Een kerstkrans met vier kaarsen, waarvan er de laatste vier zondagen voor Kerst elke keer één meer wordt aangestoken, telt de weken tot Kerstmis af.
Overal wordt het steeds gezelliger met lampjes, kerstmarkten met kraamjes vol handwerk en lekkers, kerstborrels met warme glögg en restaurants die alvast een kerstbuffet (julbord) serveren… En dan hebben ze in Zweden ook nog eens die extra december-feestdag: Luciadag.
Veel Zweden zullen in december meer dan gemiddeld tijd doorbrengen in de keuken. Om peperkoekjes te bakken bijvoorbeeld, of zelfs een bouwpakket voor een huis van pepparkakor. Ook knäck (karamel) en ischoklad zijn populair. Voor Luciadag maak je natuurlijk ook je eigen saffraanbroodjes (lussekatter).
Kinderen hebben in december een adventskalender en ook op televisie wordt een kerstkalender uitgezonden, zoals we in Nederland wel Kerst met Linus uit Noorwegen kennen.
Een veelvoorkomend figuur in de kerstversiering is de kerstbok. Hierover lees ik allerlei verhalen: de Noordse god Thor zou op een bok gereden hebben, de bok zou de duivel vertegenwoordigen of het zou net zoiets zijn als de rendieren van de Kerstman.
Hoe dan ook, je ziet nogal wat bokken rondom Kerst in Zweden, van kleintjes voor in de boom tot grotere om buiten te zetten en zelfs reusachtige, die na de feestdagen in brand worden gestoken – als ze niet al eerder illegaal worden aangestoken.
Omdat Kerst in Zweden wordt gevierd op kerstavond, 24 december, is 23 december dus de laatste dag voor kerst. Veel mensen zijn dan al eerder vrij en nemen op deze dag de tijd om een kerstboom in huis te halen en op te tuigen. Ook buiten wordt trouwens versierd: bij veel huizen zie je een schoof ongedorst graan, om de vogeltjes ook een kerstmaal te gunnen.
Kerst wordt in Zweden op kerstavond, 24 december, gevierd. Bij kerst (Jul — uitgesproken als ‘juul’) draait het eigenlijk maar om één ding: het beroemde Zweedse ‘smörgåsbord’, dat met kerstmis ‘Julbord’ genoemd wordt. Daarbij heb je 101 gerechten die elkaar bijna staan te verdringen op tafel. Er is een juiste volgorde om je een weg te banen door alle hapjes en gerechten die op tafel staan.
Begin met de ingelegde haring, ga verder met de koude gerechten, patés en rendierworst en vervolgens met de warme schotels met inbegrip van het hemelse Janssons Frestelse (aardappelgratinschotel met ui en ingelegde ansjovis), warme vleesstoofpotten, kazen en zoete desserts. Natuurlijk is ‘Julbord’ niet compleet zonder een goed gevuld glas bier of sterke drank.
Daarna is het tijd voor het kerstdiner: meestal een julbord (smörgäsbord speciaal voor kerst) met allerlei gerechten (vis, vlees, warm en koud), die wel in een bepaalde volgorde en bij voorkeur zelfs in bepaald serviesgoed moeten worden geserveerd als je aan tradities hecht. En veel Zweden hechten nogal aan tradities… Eén voordeel: je hoeft je hoofd dan niet te breken over wat je nu weer op tafel zult zetten. Precies hetzelfde als elk jaar dus.
Een traditioneel toetje na een julbord is rijstepap. Wil je er een spelletje van maken, doe dan één amandel in de pap voordat je die serveert. Degene die de amandel vindt, krijgt een cadeautje, mag een wens doen of zal een gelukkig nieuwjaar hebben.
Behalve glögg, schnapps of speciaal kerstbier kun je met kerst in Zweden ook julmust drinken. Laatst zag ik het ook in de Ikea Hengelo staan. Dat is zeker een goede plek om een Zweeds gevoel te krijgen tijdens de Kerst in Nederland.
Wat heeft Donald Duck met een Zweedse Kerst te maken? Op 24 december kijken de Zweden traditiegetrouw naar een kerstcompilatie van Donald Duck (Kalle Anka in het Zweeds). Die wordt elk jaar om 15.00 uur uitgezonden op de Zweedse televisie. Na 24 december zit kerstmis er voor de Zweden weer op.
De kinderen spelen met hun cadeautjes en natuurlijk gaan de Zweden er weer op uit in de natuur. Want dat blijft de typische Zweedse leefstijl; zodra het kan rennen, fietsen, langlaufen, skiën, schaatsen of pakken ze de kano.
Na het eten is er tijd om kadootjes uit te pakken. Net als bij ons met Sinterklaas kunnen er ook gedichtjes bij de pakjes zitten. Met een beetje geluk komt de kerstman (Jultomten) de cadeautjes zelf uitdelen. Ook gaan de Zweden samen om de kerstboom dansen en zingen.
Waar het voor ons op 25 december het allemaal net begint, zit Kerstmis in Zweden er voor het grotendeel er al op. De Eerste Kerstdag is een vrije dag en de meeste Zweden gaan naar Julotta (de vroege kerkdienst). Een goede dag om te gaan hiken, wandelen, langlaufen of om lekker thuis te genieten.
In Zweden kennen ze op 26 december geen Tweede Kerstdag. Het dagelijkse leven wordt op 26 december weer hervat, maar de meeste Zweden nemen dag vrij. Wel zijn alle winkels weer open. Een perfecte dag om te shoppen in Zweden, want op 26 december begint dan de uitverkoop. Hou er wel rekening mee dat het super druk kan zijn.
Zo ziet de Kerst in Zweden er tradioneel uit. Niet iedereen viert het op exact deze manier, maar de meesten wel. Deze periode geeft zeker een zeer gezellige sfeer in Zweden.